ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΛΑΠΑΒΙΤΣΑ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΑΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗ*
Τον
Δεκέμβριο του 2008 μετά τη δολοφονία του Αλέξη Γρηγορόπουλου από έναν
"ειδικό φρουρό" η ελληνική νεολαία και κυρίως οι μαθητές πρωτοστάτησαν
σε μία σειρά από διαδηλώσεις και διαμαρτυρίες σε μία χώρα με μακρά παράδοση στη συμμετοχή των νέων σε κοινωνικά και πολιτικά κινήματα. Πολύ ήταν οι σχολιαστές που την περίοδο εκείνη έκαναν λόγο για "εξέγερση της νεολαίας".
Το 2009
έγινε ξεκάθαρο ότι η Ελλάδα ζούσε μια ψευδαίσθηση ευημερίας ενώ επί της
ουσίας και με τον εναγκαλισμό της από την Τρόικα η χώρα εισέπραττε τις
επιπτώσεις μίας πτώχευσης. Τα σκληρά μέτρα λιτότητας του 2010 -11 ακολούθησαν μαζικές διαδηλώσεις και απεργίες, διαμαρτυρίες και σχηματισμοί συλλογικοτήτων διαμαρτυρίας, όπως το κίνημα των πλατειών, με διακριτή τη συμμετοχή των νέων.
Και
ύστερα, τίποτα. Στην οικονομική και κοινωνική καταστροφή που ακολούθησε
για την Ελλάδα το 2012-13 έγινε ορατή η απουσία των νέων από την
κοινωνική και οικονομική ζωή. Απόντες από την πολιτική, τα κοινωνικά κινήματα, ακόμη και από τα κοινωνικά δίκτυα που δημιουργήθηκαν μέσα στην κρίση.
Στην πέμπτη επέτειο από τα γεγονότα του 2008 μόλις κάποιοι εκατοντάδες
νέοι συμμετείχαν σε διαδηλώσεις στα μεγάλα αστικά κέντρα. Δεν υπήρξε
καμία ένταση, καθόλου πάθος και πνεύμα. Μόνο κουρασμένες πορείες στις
οποίες επαναλαμβάνονταν τα ίδια γνωστά συνθήματα. Που είναι οι 17άρηδες
εκείνοι πέντε χρόνια μετά;
Το ίδιο
μοτίβο μπορεί να διακρίνει κανείς και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες αν και
ίσως όχι σε τόσο ακραίο βαθμό. Τι απέγινε εκείνη η νεολαία της
Πορτογαλίας που έβγαινε στους δρόμους με τεράστια πανό και συνθήματα
παρότρυνσης για αντίσταση και διαμαρτυρία προς τις γειτονικές χώρες του
ευρωπαϊκού Νότου, καθώς οι κοινωνικές δομές της χώρας της καταρρέουν? Που είναι η γαλλική νεολαία με τη μεγάλη παράδοση,
την ώρα που η Γαλλία σύρεται σε κατάσταση παρατεταμένης στασιμότητας;
Και η βρετανική νεολαία που είναι, ενώ η κυβέρνηση συνασπισμού εμμένει
ανυποχώρητη στη λιτότητα;
Η
προβληματική και δύσκολη πλέον πρόσβαση στην εκπαίδευση και η ανεργία
που συνεχώς μεγαλώνει, φαίνεται να είναι οι συμπληγάδες της ευρωπαϊκής
νεολαίας αναγκάζοντάς τους να στραφούν στην στήριξη της οικογένειας τους
ψαλιδίζοντας την ανεξαρτησία τους. Αβέβαιοι για το μέλλον, ανήσυχοι για
την εργασία και χωρίς καμία εμπιστοσύνη στα πολιτικά κόμματα,
οι νέοι της Ευρώπης αποτραβιούνται. Σημαντικά τμήματα τους έχουν
προσελκύσει τα άκρα του πολιτικού φάσματος, της ακροδεξιάς και του
φασισμού. Η αριστερά, ένας παραδοσιακός χώρος για τις ριζοσπαστικές διεκδικήσεις των νέων, έχει χάσει στα μάτια τους τη γοητεία της.
Πάρτε ως
παράδειγμα την παιδεία. Καθώς η ελληνική κρίση βάθαινε μεγάλος αριθμός
φοιτητών αναγκαζόταν να επιταχύνει ή ακόμη και να διακόψει τις σπουδές
του. Δεν υπάρχουν επίσημοι δείκτες αυτών των τάσεων, αλλά αφθονούν τα
ανεπίσημα στοιχεία τα οποία όμως ταιριάζουν με άλλα συγκεντρωτικά
στατιστικά στοιχεία. Το 2008 τα ελληνικά νοικοκυριά ξόδευαν,
κατά μέσο όρο, το 17% του διαθέσιμου εισοδήματός τους στην εκπαίδευση,
και οι οικογένειες χαμηλού εισοδήματος πάνω από το 20%. Τα
ποσοστά αυτά ήταν ήδη υψηλά αντικατοπτρίζοντας την ιδιαίτερη σημασία που
η ελληνική κοινωνία παραδοσιακά έδινε στην εκπαίδευση. Καθώς η κρίση
ξεδιπλωνόταν τα επόμενα πέντε χρόνια, τα ποσοστά διπλασιάστηκαν,
μετατρέποντας την εκπαίδευση σε ένα δυσβάστακτο βάρος.
Το 2011
το 15% των νέων ηλικίας 15 – 29 στην Ευρώπη καταγράφηκαν, σύμφωνα με τον
Οργανισμό για την Οικονομική Συνεργασία και Ανάπτυξη, ως μη
εκπαιδευόμενοι (πανεπιστημιακή ή τεχνική εκπαίδευση) και μη εργαζόμενοι.
Σε Ελλάδα, Ιρλανδία, Ιταλία και Ισπανία το ποσοστό αυτό έφτασε το 20%, και το 2012 ανέβηκε ακόμη υψηλότερα στις χώρες του ευρωπαϊκού νότου.
Τα
στοιχεία σχετικά με την απασχόληση είναι ακόμη πιο σκληρά. Η ανεργία των
νέων στην Ευρώπη αγγίζει σχεδόν το 25%, ένα ήδη τεράστιο νούμερο, ενώ
στην Ελλάδα και στην Ισπανία έχει φτάσει σε κάποιες ηλικιακές ομάδες το
60%. Η υπό κατάρρευση απασχόληση για τους νέους προφανώς δεν
είναι αποτέλεσμα του ότι αυξάνονται οι νέοι που ψάχνουν για δουλειά,
δεδομένου του ότι ο πληθυσμός τους αναλογικά με τον πληθυσμό της Ευρώπης
μειώνεται ραγδαία. Η κατάρρευση στην απασχόληση των νέων
εδράζεται στην αδυναμία των οικονομιών της Ευρώπης να δημιουργήσουν έναν
σημαντικό αριθμό θέσεων εργασίας. Για εκείνους κάτω των 25, σχεδόν δεν
υπάρχουν θέσεις εργασίας στις χώρες του Νότου, ενώ μερικές μόνο
αξιοπρεπείς θέσεις εργασίας βρίσκονται στο Βορρά. Η μαζική ανεργία των
νέων είναι πραγματικότητα σε ολόκληρη την Ευρώπη και η κατάσταση δεν
είναι διαφορετική ούτε και στη Γερμανία, την ισχυρή ευρωπαϊκή δύναμη.
Το διπλό
χτύπημα φαίνεται να έχει στραγγίξει την ενέργεια των νέων για εξέγερση,
αναγκάζοντάς τους να ζητήσουν ολοένα και μεγαλύτερη οικονομική βοήθεια
από τους γονείς τους για τα έξοδα της στέγασης και της καθημερινής ζωής.
Αυτή η τάση αποτελεί την καρδιά του παράδοξου που βιώνει η
νεολαία της Ευρώπης σήμερα. Υπάρχουν χαμηλά ποσοστά υπερβολικής φτώχειας
και οι νέοι είναι σχετικά προστατευμένοι και με καλή εκπαίδευση, αλλά η
εργασία τους δεν έχει αξία, στερούνται τα όνειρά τους για μόρφωση και η
ανεξαρτησία τους περιορίζεται. Ως αποτέλεσμα, η απογοήτευση
διογκώνεται χωρίς όμως να μπορεί να βρει διέξοδο στα παραδοσιακά
κόμματα, συμπεριλαμβανομένης και της αριστεράς, η οποία θεωρείται από
πολλούς νέους πολύ συντηρητική. Ακόμη και στην Ελλάδα, όπου ο ΣΥΡΙΖΑ, η
αξιωματική αντιπολίτευση και κόμμα της αριστεράς, ετοιμάζεται να γίνει
κυβέρνηση, οι νέοι κοιτάζουν με καχυποψία ένα κόμμα που δεν φαίνεται
πρόθυμο να λάβει δραστικά μέτρα.
Τα πράγματα δεν μπορούν να συνεχίσουν να εξελίσσονται επ' αόριστον σε αυτά τα πλαίσια. Η
απογοήτευση γιγαντώνεται και για τους νέους και για τους γονείς τους.
Αλλά αν αυτοί που διαμορφώνουν την πολιτική αρνούνται να αναγνωρίσουν το
πρόβλημα, τότε κάποια σημαντική αλλαγή δεν πρόκειται να προκύψει για
πολύ καιρό. Αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης θα είναι μεγάλη
συγκέντρωση θυμού σε όλη την Ευρώπη, με απρόβλεπτη κατάληξη. Αυτοί που
ενδιαφέρονται για κοινωνική ανάπτυξη καλό θα ήταν να προσέξουν.
Μετάφραση: Θώμη Γάκη
Πηγή: Guardian iskra.gr