Η νύχτα της 22ας Δεκεμβρίου είναι η
μεγαλύτερη του έτους με διάρκεια 14 ωρών και 29 λεπτών.
Την ημέρα εκείνη
ο Ήλιος φτάνει στο σημείο της τροχιάς του (εκλειπτική), που ονομάζεται
Χειμερινό ηλιοστάσιο και αρχίζει επίσημα η εποχή του χειμώνα. Αντιθέτως,
έξι μήνες μετά, στις 21 Ιουνίου έχουμε το θερινό ηλιοστάσιο με την
μεγαλύτερη μέρα.
Αυτά, βεβαίως, στο Βόρειο Ημισφαίριο διότι στο Νότιο,
όταν έχουμε εμείς τη μεγαλύτερη νύχτα εκεί έχουν τη μεγαλύτερη μέρα.
Στον ουρανό, το τόξο που φαίνεται να διαγράφει ο Ήλιος κατά το θερινό
ηλιοστάσιο, απέχει 46ο52΄ από το αντίστοιχο του χειμερινού.
Τα δύο σημεία όπου έχουμε εξίσωση μέρας και νύχτας είναι οι ισημερίες
(εαρινή στις 20-21 Μαρτίου και χειμερινή στις 22-23 Σεπτεμβρίου).
Τα παραπάνω θεωρούνται αυτονόητα και
απολύτως φυσιολογικά σήμερα, για τους περισσότερους από εμάς και
συμβαίνουν λόγω της κλίσης του άξονα περιστροφής της Γης κατά 23ο26΄, σε συνδυασμό με την περιστροφή της γύρω απ’ τον Ήλιο.
Εμείς, λοιπόν, γνωρίζουμε. Οι πρόγονοί
μας όχι. Ειδικά το Χειμερινό Ηλιοστάσιο, από τις απαρχές σχεδόν των
οργανωμένων κοινωνιών, κατέχει ιδιαίτερη θέση στο σύνολο των δοξασιών
που σχετίζονταν με αστρονομικά φαινόμενα. Συνοδευόταν πάντοτε από μικρές
ή μεγάλες εορταστικές εκδηλώσεις, όπου ο συμβολισμός τιμούσε τη
«γέννηση» ή την «ανάσταση» του ηλιακού θεού. Πολύ φυσικά και αναμενόμενα
ο Ήλιος λατρεύτηκε από όλους τους αρχαίους λαούς σαν ο θεός, ο
δημιουργός της ζωής, αλλά και των εποχών του έτους και όσων
συσχετίζονται με αυτές, από την σπορά και την βλάστηση ως την ανθοφορία
και τη συγκομιδή.
Στους Αιγύπτιους ήταν ο Ρα, ο Ατόν, ο Ώρος 1 και
ο Όσιρις. Στους Σουμέριους και Βαβυλώνιους ο Σαμάχ, ο Βάαλ, ο Μαρδούκ, ο
Νεργκάλ. Ο Βράχμα και ο Βισνού στους Ινδούς. Στους Πέρσες ο Μίθρα.
Στους αρχαίους Έλληνες ο Δίας, ο Πλούτων, ο Βάκχος, ο Διόνυσος, αλλά και
ο Απόλλων.
Για όλους αυτούς τους θεούς – Ήλιους
είχαν τις ανάλογες γιορτές. Οι Σουμέριοι – Βαβυλώνιοι τη μάχη του
Μαρντούκ με τις δυνάμεις του Χάους. Οι Βουδιστές την «Ημέρα των
παιδιών». Στην αρχαία Ελλάδα γιόρταζαν τη γέννηση του Διονύσου, γιου του
Δία και της παρθένου Σεμέλης. Αποκαλούσαν τον Διόνυσο «σωτήρα» και
«θείο βρέφος», αν σας λένε κάτι αυτά. Ήταν ο «καλός ποιμένας», οι ιερείς
του οποίου κρατούσαν την ποιμενική ράβδο. Περίπου έτσι είχαν τα
πράγματα και με τον Αιγύπτιο Όσιρη και Ώρο. Στην παγανιστική
Σκανδιναβία, είχαν τον εορτασμό του «Yule». Στις 25 Δεκεμβρίου
εορταζόταν και η γέννηση του Μίθρα. Επίσης, η μέρα αυτή θεωρείται
γενέθλια μέρα για τον Όσιρη, τον Ώρο, τον Δία, τον Ηρακλή και άλλους.
Την παράδοση των άλλων αρχαίων λαών
συνέχισαν οι Έλληνες με τα Κρόνια, και ιδιαίτερα οι Ρωμαίοι με τα
Σατουρνάλια και τα Βρουμάλια και την κεντρική γιορτή της 25ης Δεκεμβρίου
«Dies Natalis Invicti Solis», δηλαδή την «Ημέρα της Γέννησης του
Αήττητου Ήλιου».
Κατά την κεντρική ημέρα της γιορτής του
«αήττητου ηλίου» στις 25 Δεκεμβρίου, εορταζόταν το γεγονός της αλλαγής
πορείας του ηλίου, όπου οι ζωογόνες ακτίνες του θα ξανάκαναν τη Γη να
καρποφορήσει.
Κι όλα αυτά ορίζονται στις 25 Δεκεμβρίου
διότι με το Ιουλιανό ημερολόγιο (εισήχθη το 44 πτχ), είχε θεσπιστεί το
χειμερινό ηλιοστάσιο στις 25 Δεκεμβρίου, πράγμα που μετατέθηκε στις 22
Δεκεμβρίου με το Γρηγοριανό ημερολόγιο (από τον Πάπα Γρηγόριο ΙΓ΄ και
ισχύει από τις 24 Φεβρουαρίου του 1582).
Το 325 μτχ, στη σύνοδο της Νίκαιας,
θεοποιήθηκε ο Ιησούς. Όπως με τους προγενέστερους θεούς η γέννησή του
ορίστηκε στις 25 Δεκεμβρίου. Για να περάσει πιο εύκολα η νέα θρησκεία
στους λαούς της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, δανείστηκε συνήθειες και
πρακτικές των άλλων θρησκειών, με αποτέλεσμα στοιχεία της παλιάς πίστης
και πολλές από τις παλιές δοξασίες, ίδιες ή παραλλαγμένες, να διασωθούν
μέχρι τις μέρες μας.
Το 336 μτχ. ορίστηκε η 25η Δεκεμβρίου ως
η μέρα γέννησης του Χριστού, ο οποίος αντικατέστησε τον «θεό-ήλιο» στη
νέα θρησκεία. Ο Χριστιανισμός διαμορφώθηκε φέροντας στοιχεία από τις
προγενέστερες θρησκείες και τον Ιουδαϊσμό. Χάρη στις ανησυχίες των
προγόνων μας και στην έλλειψη γνώσης, έχουμε, τους θεούς, την
χρονολογική ταύτιση της γέννησής τους και των θρησκειών.
(1) Ειδικά για τον Ώρο η
συγγένεια με τον δικό μας Ιησού είναι… σκανδαλώδης. Αναφέρει ο μύθος γι
αυτόν: «Ο υιός του θεού γεννήθηκε στις 25 Δεκεμβρίου από μητέρα
παρθένα. Το πνεύμα προειδοποίησε τη μέλλουσα μητέρα για το επικείμενο
γεγονός. Τη γέννηση την έδειξε ένα αστέρι στην ανατολή, το οποίο
ακολούθησαν τρεις βασιλιάδες για να δοξάσουν το νέο σωτήρα. Σε ηλικία
δώδεκα χρόνων ήταν παιδί-δάσκαλος. Όταν έγινε τριάντα χρονών, βαφτίστηκε
από έναν προφήτη και ξεκίνησε τις περιοδείες. Είχε δώδεκα μαθητές, οι
οποίοι τον συνόδευαν στα ταξίδια του, και έκανε διάφορα θαύματα και
πράγματα παράξενα και άνευ νοήματος όπως το να περπατά στο νερό. Κάποια
στιγμή προδόθηκε από έναν δικό του, συνελήφθη, σταυρώθηκε, έμεινε νεκρός
τρεις μέρες και τελικά αναστήθηκε. Ήταν γνωστός με πολλά προσωνύμια
όπως “η αλήθεια”, “το φως”, “υιός του θεού”, “καλός ποιμένας”, “αμνός θεού” και πλήθος άλλα.»
*Απόσπασμα από κείμενο του Στέλιου Κανάκη στο imerodromos.gr