Σαν σήμερα, 13 Απρίλη 1892: Η πρώτη απεργία γυναικών στην Ελλάδα.

Το προσωπικό του εργοστασίου το 1892
 


Εργάτριες του εργοστασίου

 Η πρώτη απεργία εργατριών στην Ελλάδα έγινε στις 13 Απριλίου 1892 από τις υφάντριες του δεύτερου εργοστασίου υφαντουργίας των αδελφών Ρετσίνα στον Πειραιά. Ελάχιστα είναι γνωστά γι' αυτό το ιστορικό γεγονός. Οι περισσότερες εφημερίδες της εποχής δεν ασχολήθηκαν και σε όσες, λίγες, έγινε μια μικρή αναφορά δεν δίνουν πληροφορίες για την έκβαση της πρώτης αυτής κινητοποίησης που έμελλε να γραφτεί στην ιστορία. 

Εν Πειραιεί 13 Απριλίου 1892: Η «επανάστασις» των υφαντριών.

«Τύλιξε γρήγορα τα μαλλιά της πλεξίδα γύρω από το κεφάλι, έριξε λίγο νερό στο πρόσωπό της από το πήλινο κανάτι κι έπιασε μάνι-μάνι να κάνει τις δουλειές. Ό,τι προλάβει, όπως πάντα και πιο βιαστικά ακόμα.

…Από τότε που δούλευε στο εργοστάσιο, ούτε στην αυλή δεν προλάβαινε να καθίσει, ούτε μια κουβέντα ν’ αλλάξει με τις γειτόνισσές της. Έφευγε νύχτα ακόμα. Να ΄ναι μπροστά στην πόρτα του Ρετσίνα πριν χαράξει. Να πιάσει έγκαιρα δουλειά. Τα λεφτά που έπαιρνε ήταν λίγα, 80 λεπτά για κάθε τόπι πανί που ύφαινε κι αυτά τις πιο πολλές φορές λειψά, αφού όλο και κάποια δικαιολογία εύρισκε ο επιστάτης να της κρατήσει για πρόστιμο τα Σαββατόβραδα που πληρωνότανε το βδομαδιάτικο».

 (Ίρις Αυδή-Καλκάνη: Εκείνο το πρωί-Πειραιάς 1892. Η πρώτη απεργία εργατριών στην Ελλάδα)

 Δεν γνωρίζει κανείς αν η απεργία στέφθηκε με επιτυχία. Τα λιγοστά στοιχεία που αντλούνται από τον Τύπο της εποχής, οδηγούν στο συμπέρασμα πως αυτή η απεργία, που αποτελεί ορόσημο στην ιστορία του εργατικού κινήματος της χώρας -γιατί ήταν η πρώτη μαζική κινητοποίηση εργατριών-, έγινε αυθόρμητα και ανοργάνωτα, όταν ο εργοδότης αποφάσισε να μειώσει κατά 20% την μικρή αμοιβή που έπαιρναν και που δεν έφτανε ούτε για τη συντήρησή τους.

Τα εργοστάσια Ρετσίνα

«Μην πεις κακό για φαμπρικού γιατί ‘ναι αμαρτία

γιατί την τρώει ο πάγκος της και η ορθοστασία».

Ό,τι απέμεινε σήμερα είναι τα ερείπια του εργοστασίου Ρετσίνα.  Πεζοί, φορτηγά, ΙΧ προσπερνούν καθημερινά και ούτε ως υποψία περνάει από το μυαλό των περαστικών πως αυτά τα ερείπια, λίγα μέτρα από τη λεωφόρο Θηβών, πριν από 150 χρόνια ξύπνησαν τις ελπίδες δεκάδων απεγνωσμένων, εργατικών οικογενειών του Πειραιά που πάλευαν για να συντηρηθούν. 

Το 1871 οι αδελφοί Θεόδωρος, Αλέξανδρος και Δημήτριος Ρετσίνας, που έχουν τις ρίζες τους στην Πελοπόννησο, ιδρύουν το πρώτο τους εργοστάσιο κλωστοϋφαντουργίας στον Πειραιά με την επωνυμία «Αδελφοί Ρετσίνα». 

Στην περιοχή της Λεύκας λειτουργεί νηματουργείο με 5.000 ατράκτους και ατμομηχανή 60 ίππων. Τα χρόνια που ακολούθησαν δημιουργείται υφαντήριο και βαφείο και στις αρχές της δεκαετίας του 1890 η επιχείρηση Ρετσίνα διαθέτει πέντε εργοστάσια στον Πειραιά, με 2.000 εργάτες και εργάτριες. 

 Με την ανατολή του 20ού αιώνα η επιχείρηση Ρετσίνα είναι η μεγαλύτερη κλωστοϋφαντουργία της χώρας και χιλιάδες εργατών και εργατριών από όλες τις συνοικίες του Πειραιά εργάζονται στα εργοστάσιά της. 

Η οικογενειακή επιχείρηση που έχει αναπτυχθεί σε υφαντουργία βαμβακερών υφασμάτων, γνωστών με το όνομα «ρετσίνες» γίνεται η σημαντικότερη των Βαλκανίων.

Πριν από την ίδρυση της κλωστοϋφαντουργίας των Αδελφών Ρετσίνα, τα υφάσματα ήταν πανάκριβα, καθώς εισάγονταν από την Ευρώπη. Οι ρετσίνες λοιπόν, τα υφάσματα του Ρετσίνα, γίνονται περιζήτητα. Είναι χαρακτηριστικό της υψηλής ζήτησης των υφασμάτων του Ρετσίνα, σκίτσο του Θέμη Άννινου που απεικονίζει τον Χαρίλαο Τρικούπη να φοράει ελληνικά τσαρούχια και να είναι ντυμένος με τις «ρετσίνες».

Η οικογένεια Ρετσίνα την εποχή αυτή κυριαρχεί στην οικονομική και πολιτική ζωή του Πειραιά. Ο Θεόδωρος Ρετσίνας εκλέγεται δήμαρχος της πόλης και στη συνέχεια βουλευτής με το κόμμα του Χαρίλαου Τρικούπη.

Οι εργάτριες της εποχής ξεκινούν να δουλεύουν στα 10 με 12 τους χρόνια, εργάζονται 12 με 14 ώρες την ημέρα και πληρώνονται με το μισό ή και ακόμα πιο κάτω από το μεροκάματο που λαμβάνουν οι άνδρες.  

Στον Πειραιά, έχουν ήδη φθάσει μαζικά Κρητικοί που δημιουργούν κάτω από τον λόφο της Καστέλας, τη συνοικία «Κρητικά». Οι Κρητικοπούλες, με παράδοση στην υφαντική τέχνη, δεν δυσκολεύονται να βρουν εργασία στα εργοστάσια κλωστοϋφαντουργίας του Πειραιά. Το ίδιο και οι γυναίκες που καταφθάνουν στον Πειραιά από την Ανατολή, μέσω των νησιών, ψάχνοντας μεροκάματα. Φτωχοί εργάτες και εργάτριες ελληνικής εθνικότητας από την Κωνσταντινούπολη και από άλλα μέρη της Ανατολής έχουν μεταναστεύσει στον Πειραιά για εργασία. Οι εργάτριες, προφανώς λόγω της παράδοσης της Ανατολής στην υφαντική τέχνη, τοποθετούνται στα κλωστήρια και υφαντήρια.

Το εργοστάσιο Ρετσίνα έμελλε να γίνει και πρώτος υποδοχέας γυναικών εργαζομένων και πεδίο της πρώτης απεργίας εργατριών στην Ελλάδα.

Η θέση της εργάτριας στην Ελλάδα του 1890

Το Μάιο του 1894 η εφημερίδα «Ακρόπολις» δημοσιεύει στην πρώτη σελίδα άρθρο με τον τίτλο «Ο εργατικός κόσμος εν Ελλάδι – Οι φαμπρικούδες». Το δημοσίευμα αυτό δίνει την εικόνα και τις συνθήκες για την εργάτρια της εποχής. Μαθαίνουμε ότι στα υφαντουργεία ξεκινούν εργασία ακόμη και κορίτσια οκτώ, εννιά και δέκα ετών, γυναίκες χλωμές, ρακένδυτες, εξαθλιωμένες που βγήκαν στην παραγωγή για να επιβιώσουν και με μεροκάματα στο μισό ή στο ένα τρίτο από αυτά που έπαιρναν οι άνδρες.

 Κλωστηρού αποκαλούσαν στη Σύρο την εργάτρια σε νηματουργείο. Ο Μάρκος, όπως ξέρουμε ήδη από την «Αυτοβιογραφία» του, είχε από πολύ μικρός επαφή μ’ αυτούς τους χώρους δουλειάς.

 «Έφτασε και το 1912. Τότες, επήραν τον πατέρα μου στρατιώτη. Με παίρνει εμένα η μάνα και πάμε να πιάσουμε δουλειά σ’ ένα κλωστήριο του Δεληγιάννη. Έγκυος ήταν η μάνα, με τον κοιλιά δυο μέτρα. Άρχισε τη δουλειά στο βαφείο του κλωστηρίου και γω έκανα πακέτα τα νήματα. Η μάνα μου έπαιρνε τρισήμισι δραχμές την ημέρα και γω τρισήμισι δραχμές τη βδομάδα. Μ’ αυτά ζούσαμε στο σπίτι. Σε λίγους μήνες η μάνα γέννησε ένα κοριτσάκι. Εκεί στα κλωστήρια του Δεληγιάννη έκανα πακετάκια από κούκλες και ήταν πολλές νέες κοπέλες εργάτριες. Τις πείραζα, τις τσίμπαγα, τις εχάιδευα, τις έπιανα, έτσι χίλια δυο να πούμε. Κανά φιλάκι, κανά ξέρω γω τι, κι αυτές με φιλάγανε». 

Αυτές τις παιδικές αναμνήσεις έχει συγκρατήσει ο Μάρκος μιαν 20ετία αργότερα, το 1934, μετατρέποντάς τες σε τραγούδι 

 Στίχοι - Μουσική-Ερμηνεία: Μάρκος Βαμβακάρης 

 Πότε μες τα κίτρινα ντυμένη σε κοιτάζω 

το λυγερό σου το κορμί κάθουμαι και θαυμάζω 

που μέρα νύχτα δε βγαίνεις απ’ το νου μου 

αχ μαυρομάτα μου τσαχπίνα κλωστηρού μου 

 Κόκκινα σαν βάλεις αδελφούλα 

πως ήθελα να σ’ έβρισκα μέρος που να `χει ζούλα

 μπλε όταν φορέσεις πως μ’ αρέσεις 

και τη καρδιά μου κλωστηρού μου έχεις κλέψει 

Πότε μες τα κίτρινα ντυμένη σε κοιτάζω 

το λυγερό σου το κορμί κάθομαι και θαυμάζω 

που μέρα νύχτα δε βγαίνεις απ’ το νου μου Ι

αχ μαυρομάτα μου τσαχπίνα κλωστηρού μου 

 Κόκκινα σαν βάλεις αδελφούλα 

πως ήθελα να σ’ έβρισκα μέρος που να `χει ζούλα 

μπλε όταν φορέσεις πως μ’ αρέσεις 

 και τη καρδιά μου κλωστηρού μου έχεις κλέψει

Η πρώτη απεργία εργατριών στην Ελλάδα έγινε στις 13 Απριλίου 1892 από τις υφάντριες του εργοστασίου των αδελφών Ρετσίνα στον Πειραιά. Προέκυψε εντελώς αυθόρμητα, όταν ο εργοδότης ανακοίνωσε την μείωση κατά 20% στους μισθούς που έπαιρναν. Οι εργάτριες τότε έπιαναν δουλειά στα εργοστάσια από παιδιά. Αρκετές από την ηλικία των 12 ετών, ενώ υπήρχαν και περιπτώσεις που μπορούσε να συναντήσει κανείς ακόμα και οκτάχρονα κορίτσια. Εργάζονταν περίπου 12 με 14 ώρες την ημέρα και πληρώνονταν το μισό μεροκάματο από το αντίστοιχο των ανδρών....

Διαβάστε όλο το άρθρο: http://www.mixanitouxronou.gr/pos-i-8i-martioy-egine-pagkosmia-mera-tis-gynaikas-i-proti-apergia-stin-ellada-egine-stis-famprikes-toy-peiraia/

Εργάτριες στο εργοστάσιο κλωστοϋφαντουργίας Ρετσίνα στον Πειραιά. (Πηγή φωτογραφίας...

Διαβάστε όλο το άρθρο: http://www.mixanitouxronou.gr/pos-i-8i-martioy-egine-pagkosmia-mera-tis-gynaikas-i-proti-apergia-stin-ellada-egine-stis-famprikes-toy-peiraia/