«Βαθύ λαρύγγι» για τις κυβερνήσεις παραδέχεται η Vodafone

Εννέα χρόνια μετά το πολύκροτο σκάνδαλο των υποκλοπών στην Ελλάδα, με τις παρακολουθήσεις τηλεφώνων πολιτικών προσώπων, έκθεση της Vodafone επαναφέρει το θέμα της παράνομης αυτής πρακτικής που παραβιάζει σωρεία δικαιωμάτων των πολιτών. 

Η λεπτομερής έκθεση της Vodafone, 20 σελίδων και 40.000 λέξεων, αποκαλύπτει την ύπαρξη μυστικών καλωδιώσεων που επιτρέπουν σε κυβερνητικές υπηρεσίες να «ακούν» όλες τις συνομιλίες του δικτύου της, υποστηρίζοντας ότι χρησιμοποιούνται ευρέως σε μερικές από τις 29 χώρες που λειτουργεί, εντός και εκτός Ευρώπης.

Η εταιρεία έσπασε τη σιωπή της, όπως αναφέρεται στην έκθεση, προκειμένου να μπει ένα φρένο στην ευρέως διαδεδομένη χρήση των δικτύων της Vodafone από τις κρατικές υπηρεσίες για την παρακολούθηση των πολιτών.

Η εταιρεία υποστηρίζει ότι οι καλωδιώσεις αυτές (secret wires) είναι συνδεδεμένες απευθείας στο δίκτυό της και στο δίκτυο άλλων επιχειρήσεων τηλεπικοινωνιών, επιτρέποντας στις κρατικές υπηρεσίες να ακούν ή να καταγράφουν «ζωντανά» συνομιλίες και σε ορισμένες περιπτώσεις να εντοπίζουν και να παρακολουθούν πού ακριβώς βρίσκεται ο πελάτης της.

Οι οργανώσεις για την προστασία των προσωπικών δεδομένων κάνουν λόγο για «ένα εφιαλτικό σενάριο» που επιβεβαιώνει τους χειρότερους φόβους τους. «Η δυνατότητα που έχουν οι κυβερνήσεις να αποκτούν πρόσβαση σε τηλεφωνήματα γυρνώντας έναν διακόπτη είναι ένα τρομακτικό σενάριο χωρίς προηγούμενο», λέει ο διευθυντής της οργάνωσης Liberty, Σάμι Τσακραμπάρτι. «Ο Σνόουντεν έχει ήδη αποκαλύψει ότι η παρακολούθηση του Ίντερνετ θεωρείται πλέον δικαιολογημένη και είναι σχεδόν ρουτίνα….Οι νόμοι πρέπει να αλλάξουν».

 Τι δείχνουν τα στοιχεία

Στην Αλβανία, την Αίγυπτο, την Ουγγαρία, τη Μάλτα, το Κατάρ, τη Ρουμανία, τη Νότιο Αφρική και την Τουρκία είναι παράνομο να αποκαλύπτονται πληροφορίες σχετικά με τις παρακολουθήσεις ή τις υποκλοπές συνομιλιών και μηνυμάτων, αλλά και πληροφορίες για το εάν πράγματι υπάρχουν τέτοιες δυνατότητες.

Σε άλλες έξι χώρες όπου λειτουργεί η Vodafone, ο νόμος είτε υποχρεώνει την εταιρεία να εγκαταστήσει «γραμμές απευθείας πρόσβασης» είτε επιτρέπει στις κυβερνήσεις να το κάνουν οι ίδιες. Η Vodafone δεν αναφέρει ποιες χώρες είναι αυτές για τον φόβο αντιποίνων απέναντι στους υπαλλήλους της που εργάζονται εκεί.

Τα συστήματα απευθείας πρόσβασης δεν απαιτούν την έκδοση ενταλμάτων και οι εταιρείες δεν μαθαίνουν την ταυτότητα των πελατών τους που γίνονται «στόχοι». Μαζικές παρακολουθήσεις γίνονται μέσω οποιουδήποτε δικτύου, χωρίς οι κρατικές υπηρεσίες να πρέπει να δικαιολογούν την «παρέμβασή» τους στις αντίστοιχες εταιρείες.

Σύμφωνα με πηγές της βιομηχανίας τηλεπικοινωνιών, αναφέρει η «Guardian», η «σύνδεση απευθείας πρόσβασης» (direct-access wire, or pipe) σε ορισμένες περιπτώσεις είναι στην πραγματικότητα μηχανήματα που εγκαθίστανται σε κλειδωμένα δωμάτια στο κέντρο δεδομένων των εταιρειών ή σε κάποιον από τους τοπικούς μεταγωγείς (switches).

Οι υπάλληλοι που δουλεύουν εκεί μπορεί να ανήκουν στο προσωπικό της εταιρείας τηλεπικοινωνιών, αλλά βρίσκονται υπό την επίβλεψη των κρατικών υπηρεσιών, έχουν διαβάθμιση ασφαλείας και συνήθως τους απαγορεύεται να μιλάνε για τη δουλειά τους με τους συναδέλφους τους.

Η Vodafone λέει ότι ζητάει από όλους τους εργαζομένους της να ακολουθούν τους ίδιους κανόνες, αλλά η μυστικότητα σημαίνει ότι δεν μπορεί να επιβεβαιώσει πως όλοι συμμορφώνονται.

Στην Ελλάδα μυστήριο εξακολουθεί να καλύπτει την αυτοκτονία του Κώστα Τσαλικίδη, υπαλλήλου της Vodafone, υπόθεση που είχε συνδεθεί άμεσα με τις παρακολουθήσεις.

Οι κυβερνήσεις μπορούν επίσης να υποκλέπτουν τις συνομιλίες πριν αυτές φτάσουν στη βάση δεδομένων της εταιρείας. «Είναι το εφιαλτικό σενάριο που φοβόμασταν», υποστηρίζει ο Γκας Χοσεΐν, εκτελεστικός διευθυντής της Privacy International, που έχει μηνύσει τη βρετανική κυβέρνηση για τις μαζικές παρακολουθήσεις. «Ποτέ δεν φανταζόμουν ότι οι εταιρείες τηλεπικοινωνιών θα συμμορφώνονταν τόσο εύκολα. Αυτό είναι ένα γενναίο βήμα εκ μέρους της Vodafone και ελπίζουμε να ακολουθήσουν κι άλλοι όμιλοι. Αλλά αυτό που χρειαζόμαστε είναι να είναι πιο γενναίες στην αντίστασή τους απέναντι στις παράνομες απαιτήσεις…»

Ο αξιωματούχος της Vodafone, Στίβεν Ντέντμαν, είπε ότι ο όμιλος ζητάει «να σταματήσει η απευθείας πρόσβαση ως μέσο για να αποκτούν κρατικές υπηρεσίες τα δεδομένα των χρηστών. Χωρίς επίσημο ένταλμα, δεν υπάρχει διαφάνεια. Το γεγονός ότι μια κυβέρνηση θα πρέπει να εκδώσει ένα επίσημο χαρτί είναι ένας σημαντικός προορισμός για το πώς χρησιμοποιεί τις εξουσίες της».

Με άλλα λόγια, αυτό που ζητάει ο όμιλος είναι να καταργηθούν όλες οι μυστικές συνδέσεις (pipes) που δίνουν απευθείας πρόσβαση στις επικοινωνίες των πελατών της, αλλά και οι νόμοι που τις επιβάλλουν. Υποστηρίζει ότι οι κυβερνήσεις θα «πρέπει να αποθαρρύνουν τις κρατικές υπηρεσίες και τις σχετικές αρχές από το αναζητούν απευθείας πρόσβαση στην υποδομή των εταιρειών τηλεπικοινωνιών χωρίς νόμιμη εντολή».

Όλες οι χώρες θα πρέπει να δημοσιοποιούν ετησίως πόσα εντάλματα παρακολούθησης έχουν εκδοθεί, αναφέρει η έκθεση της Vodafone, και αυτά είναι δύο ειδών: αυτά που αφορούν το περιεχόμενο των τηλεφωνημάτων και των μηνυμάτων και αυτά που αφορούν τα μεταδεδομένα (metadata) τα οποία καλύπτουν και το σημείο στο οποίο βρίσκεται ο χρήστης, την ώρα και την ημερομηνία της επικοινωνίας και τους συνομιλητές του.

Ένα και μόνο ένταλμα μπορεί να καλύπτει εκατοντάδες άτομα και συσκευές, ενώ πολλά εντάλματα μπορεί να αφορούν μόνο έναν χρήστη. Οι κυβερνήσεις αντιμετωπίζουν τα εντάλματα αυτά με διαφορετικό τρόπο. Η Νέα Ζηλανδία, για παράδειγμα, εξαιρεί τις περιπτώσεις που αφορούν την εθνική ασφάλεια.

Παρ' όλο που εταιρείες software, όπως η Apple και η Microsoft, άρχισαν να δημοσιοποιούν τον αριθμό των ενταλμάτων που λαμβάνουν μετά τις αποκαλύψεις για τις παρακολουθήσεις της αμερικανικής NSA και της βρετανικής GCHQ, οι εταιρείες τηλεπικοινωνιών που χρειάζονται κυβερνητική άδεια για να λειτουργούν, καθυστέρησαν στην απάντησή τους.

Στις ΗΠΑ, η Verizon και η AT&T δημοσιεύουν στοιχεία αλλά μόνο σε ό,τι αφορά τις τοπικές επιχειρήσεις τους. Το ίδιο και η γερμανική Deutsche Telekom και η Telstra στην Αυστραλία. Η Vodafone είναι ο πρώτος όμιλος που δημοσιεύει στοιχεία για τις σχετικές δραστηριότητες παγκοσμίως.

Από τις κρατικές υπηρεσίες στην Ελλάδα, η Vodafone φαίνεται ότι έχει λάβει 8.602 αιτήματα συνολικά – και για περιεχόμενο συνομιλιών και μηνυμάτων και για metadata.

Η έκθεση δείχνει ότι η Μάλτα, με βάση τον πληθυσμό της των 420.000 κατοίκων, είναι η χώρα όπου οι πολίτες παρακολουθούνται περισσότερο, αφού πέρσι, μόνο στη Vodafone, εστάλησαν 3.773 αιτήσεις για παραχώρηση μεταδεδομένων.

Στην Ιταλία, η εταιρεία έλαβε 606.000 αιτήματα για εκχώρηση metadata, τα περισσότερα από οποιαδήποτε άλλη χώρα. Είναι άγνωστος ο συνολικός αριθμός των αιτημάτων προς όλες τις εταιρείες, αφού η ιταλική κυβέρνηση δεν δημοσιοποιεί τα σχετικά στοιχεία.

Η Ισπανία επέτρεψε στη Vodafone να αποκαλύψει ότι έχει λάβει πάνω από 24.000 εντάλματα για το περιεχόμενο των συνομιλιών, ενώ οι κρατικές υπηρεσίες της Τσεχίας έχουν στείλει σχεδόν 8.000 για το περιεχόμενο και 196.000 για metadata.

H έκθεση της Vodafone καλύπτει την περίοδο από την 1η Απριλίου του 2013 μέχρι την 31η Μαρτίου του 2014.

Στην Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας το ελληνικό σκάνδαλο

Πριν από λίγους μήνες, τον Νοέμβριο του 2013, ο πρόεδρος της ΑΔΑΕ, Ανδρέας Λαμπρινόπουλος, στην Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας της Βουλής είχε ουσιαστικά παραδεχτεί ότι ήδη από το 2005 οι ελληνικές υπηρεσίες γνώριζαν ότι η πηγή των παρακολουθήσεων μέσω της Vodafone Ελλάδος βρισκόταν στις ΗΠΑ.

Ύστερα από έντονες πιέσεις από τους βουλευτές-μέλη της Επιτροπής Θεσμών και Διαφάνειας παραδέχτηκε πως οι αριθμοί τηλεφώνων που εντόπισε η ΑΔΑΕ ότι καλούσαν τις συσκευές-«σκιές» βρίσκονταν στην πόλη Λόρελ της πολιτείας του Μέριλαντ.

«Μα εκεί είναι η έδρα του NSA, του National Security Agency», είχε αναφωνήσει χαρακτηριστικά η βουλευτής του ΚΚΕ, Λιάνα Κανέλλη. Η NSA είναι η υπηρεσία της οποίας υπάλληλος ήταν ο Σνόουντεν, ο οποίος αποκάλυψε το μέγεθος των παράνομων παρακολουθήσεων των τηλεφωνικών και ηλεκτρονικών επικοινωνιών.
Έχει ενδιαφέρον εάν η σημερινή κυβέρνηση θα κάνει κάποιο σχόλιο για τα 8.602 αιτήματα που έγιναν στη χώρα μας.

Έλλη Πάνου efsyn.gr