Σελίδες

Σάββατο 28 Μαρτίου 2020

Πλύσιμο χεριών: Μια συνήθεια με ιστορία μόλις 170 ετών.

Ο γιατρός που την καθιέρωσε

Semmelweis Ignác-001.png  Μόλις πριν από 170 χρόνια μπήκε στη ζωή μας το πλύσιμο χεριών, που αποτελεί την πιο απλή και κλασική αντισηπτική μέθοδο. 

Κι αυτό ακούγεται περίεργο, με δεδομένο ότι ο Πόντιος Πιλάτος «ένιψε τα χείρας του» πολλούς αιώνες πριν, ενώ το πλύσιμο των χεριών επιβάλλεται για λόγους καθαριότητας σε θρησκευτικές τελετές τόσο των Εβραίων όσο και των μουσουλμάνων.

 Αν υπάρχει πάντως ένας "πατέρας" της υγιεινής των χεριών, αυτός θα πρέπει να θεωρείται ο Ούγγρος γιατρός Ίγκματς Σέμελβαϊς (Ignaz Semmelweis).

Στα μέσα του 19ου αιώνα όταν ο Σέμελβαϊς ανέλαβε καθήκοντα βοηθού καθηγητή στο γενικό νοσοκομείο της Βιέννης, προβληματίστηκε για το γεγονός πως στη μία μαιευτική κλινική του νοσοκομείου πέθαιναν πολύ περισσότερες γυναίκες από επιλόχειο πυρετό σε σχέση με την άλλη. Δεν άργησε να υποθέσει τον λόγο.  
Στη μία κλινική ασκούνταν γιατροί, στην άλλη μαίες. Οι πρώτοι έκαναν νεκροψίες, οι δεύτερες όχι. Για να καταλήξει στο συμπέρασμά του, ο Σέμελβαϊς βοηθήθηκε από την κακή τύχη ενός συναδέλφου του, ο οποίος εξέτασε ένα πτώμα έχοντας κοπεί στο χέρι με αποτέλεσμα να προσβληθεί από σηψαιμία και να πεθάνει. Συγκρίνοντας τα συμπτώματα του άτυχου γιατρού και των άτυχων λεχώνων, συμπέρανε πως η αιτία ήταν η ίδια: τα «δηλητήρια», όπως τα ονόμασε, που προέρχονταν από τα πτώματα, μετέφεραν με τα χέρια τους οι γιατροί και μόλυναν τις εγκύους.
Αυτό που έκανε στη συνέχεια ήταν να παρασκευάσει ένα διάλυμα χλωριούχου ασβεστίου όπου απολυμαίνονταν χέρια και ιατρικά εργαλεία. Τα αποτελέσματα ήταν θεαματικά. καθώς πριν από την παρέμβαση αυτή η θνησιμότητα των νέων μητέρων έφτανε το 18%. Μετά την επιβολή της υγιεινής των χεριών, το ποσοστό αυτό έπεσε στο 1%.  
Ωστόσο, η αντισηπτική μέθοδος του Σέμελβαϊς συνάντησε ισχυρές αντιστάσεις και ένας λόγος ήταν πως οι άνθρωποι τότε δεν πίστευαν πως μπορεί να είναι κινητοί φορείς μικροβίων. 
Οι γιατροί θίγονταν στην ιδέα πως μπορούσαν να προκαλούν οι ίδιοι μολύνσεις. Η πλειονότητα, εξάλλου, προερχόταν από οικογένειες της μεσαίας ή της ανώτερης τάξης της Βιέννης. Αυτοί ήταν οι «καθαροί», ενώ βρώμικοι στα μάτια τους ήταν μόνο οι εργάτες των φτωχών στρωμάτων που είχαν άλλες συνήθειες υγιεινής ή δεν είχαν και καθόλου. Ήταν προσβλητικό επομένως γι’ αυτούς να τους πει κάποιος πως τα χέρια τους ήταν βρώμικα.
Θα έπρεπε να περάσουν δέκα χρόνια για να επισημάνει ένας γιατρός που κατέκτησε τη φήμη, ο Λουί Παστέρ, την ανάγκη εξόντωσης των μικροβίων. Αλλά ακόμη περισσότερα για να ανακαλύψει ο Γερμανός επιστήμονας Ρόμπερτ Κοχ τον βάκιλο του άνθρακα. Και άλλα ακόμη για να εισαγάγει ένας Άγγλος χειρουργός, ο Τζόζεφ Λίστερ, την υποχρεωτική απολύμανση των χεριών στη χειρουργική. Στις αρχές του 20ου αιώνα, το πλύσιμο των χεριών δεν ήταν μια υποχρέωση των γιατρών μόνο, αλλά κάτι που έπρεπε να κάνουν όλοι.
Κανείς δεν προσβαλλόταν πια και ένας από τους λόγους ήταν η φυματίωση που θέριζε εκείνη την εποχή. Αφού αποκλείστηκε η πιθανότητα να πρόκειται για κάποια κληρονομική ασθένεια, η υγιεινή των χεριών επιβλήθηκε ως ένα από τα πιο αποτελεσματικά μέσα προστασίας. Η εικόνα στο τέλος δεν ήταν πολύ διαφορετική από τη σημερινή. Οι άνθρωποι απέφευγαν τις χειραψίες, τις αγκαλιές και τα φιλιά. Το στόμα και το δέρμα είχαν καταχωρηθεί πλέον ως εστίες μικροβίων.
Ο φόβος δεν κράτησε πολύ. Η πρόοδος της υγιεινής και η ανακάλυψη των εμβολίων και των αντιβιοτικών, νίκησε τους θανάτους από τα μικρόβια. Όμως, η υγιεινή των χεριών δεν έγινε καθολική. Σύμφωνα με έρευνα που πραγματοποιήθηκε ανάμεσα σε Αμερικανούς φοιτητές το 2009, δημοσιεύθηκε σε ιατρική επιθεώρηση και αναπαράγει η εφημερίδα «Γκάρντιαν», μετά την ούρηση πλένουν τα χέρια τους το 69% των γυναικών και το 43% των ανδρών, μετά την αφόδευση το 84% και το 78% αντίστοιχα, ενώ πριν από το φαγητό μόλις το 7% των πρώτων και το 10% των δεύτερων.
Πόσο αποτελεσματικό είναι όμως το πλύσιμο των χεριών; Αναλύσεις μοντέλων σε βρετανικά νοσοκομεία έχουν δείξει πως εάν πλένει κανείς τα χέρια του πέντε με δέκα φορές περισσότερο από το συνηθισμένο, τότε μειώνει τον κίνδυνο της μόλυνσης κατά 25%. Στη μάχη κατά της εξάπλωσης μιας πανδημίας, επισημαίνεται από τους ειδικούς, το ποσοστό αυτό μπορεί να αποδειχθεί σωτήριο.
Πηγή: ΑΠΕ